Farklı Düşün, Daha İyi Çalış: İş Yerinde Nöroçeşitlilik ve Gücü

Çeşitlilik sadece ırk veya cinsiyetle sınırlı değil. Bir sonraki aşamada iş yerinde nöroçeşitlilik var. Peki nöroçeşitlilik nedir? Nöroçeşitli veya diğer bir deyişle nörofarklı veya neurodivergent yetenek potansiyelini gittikçe daha iyi kavrayan şirketler, otizm, DEHB, disleksi gibi birçok durumu içeren nöroçeşitliliğin, sınırlılık olmanın aksine özgün düşünme biçimlerini yansıttığını fark etmeye başladı. Nöroçeşitlilik , insan beyni işlevi ve davranışındaki doğal çeşitliliği ifade ederken nörotipik, beyin işlevi ve davranışları toplumsal normlarla uyumlu olan bireyleri tanımlar. İşletmeler nöroçeşitliliği benimseyerek yeni bakış açılarına, daha etkili problem çözme becerilerine ve daha önce kullanılmayan bir yetenek havuzuna kapı açıyor.

Bu farkındalık yayıldıkça, ileri görüşlü şirketler iş yerlerini dönüştürerek nörofarklı (neurodivergent) bireyler için cazip kılmaya ve bu bireylere fırsatlar yaratmaya çalışıyor. Nöroçeşitlilik dünyasına, yani nörofarklı çalışanlara ilişkin yönetim süreçlerindeki zorluklara, getirdiği faydalara ve en iyi uygulamalara daha yakından göz atalım.

Kaçırılan fırsatlar: Dışlanmanın yüksek maliyeti

Araştırmalar, belirli rollerde nörofarklı uzmanların yer aldığı ekiplerin üretkenlikte %30'a varan bir artış elde ettiğini ortaya koyuyor! Sadece çıktının ötesinde, nörofarklı iş arkadaşlarına kucak açmak ekibin moralini önemli ölçüde artırıyor. Ancak iş yerindeki nöroçeşitlilik, bu çeşitlilik ve kapsayıcılığın sunduğu rekabet avantajını kaçırma riskiyle karşı karşıya olan birçok kuruluş için henüz keşfedilmemiş bir zenginlik olarak kalmaya devam ediyor.

Bunun bir nedeni de otizm spektrumundaki gibi nörofarklı bireylerin, geleneksel işe alım süreçlerinde ve iş yerlerinde eşi benzeri görülmemiş engellerle karşılaşması. Avrupa'da tahminen beş milyon kişi otizm spektrumunda, ancak bu bireylerin istihdam oranları %10'un altında olup bu oran engelli olan ve olmayan kişilerin istihdam oranlarına kıyasla (sırasıyla %47 ve %72) önemli ölçüde düşük . Bu eşitsizlik, nörofarklı bireylerin uygun bir iş bulmada karşılaştığı zorlukların altını çiziyor. 

Nöroçeşitli bireylerin karşılaştığı zorluklar arasında aşağıdakiler sayılabilir:

• Sözel olmayan ipuçlarını okumada güçlük: Yüz ifadeleri ve beden dili bazen kafa karıştırıcı olabilir ve sosyal anlamda yanlış anlaşmalara yol açabilir. Bu özellikle nörofarklı bireyler için zorlayıcı olabilir.
• Duyusal zorluklar: Parlak ışıklar, yüksek sesler veya güçlü kokular, başkalarının fark edemeyeceği faktörler, bazı çalışma alanlarını nörofarklı bireyler için zorlaştırabilir.
• Aşırı bilgi yüklemesi: Aynı anda çok fazla bilgiyle karşılaştığında bunalmış ve endişeli hissetmek birçok nörofarklı bireyin yaşadığı yaygın bir durumdur.
• Duygusal yorgunluk: Nörotipik insanlar için tasarlanan ortamlara ve beklentilere sürekli uyum sağlamak yorucu olabilir.
• Anlayış eksikliği: İşverenlerin yeterli farkındalığa ulaşmış olmaması ve uygun desteği sağlamaması durumunda iş yerinde yalnız hissedilebilir.

Nöroçeşitlilik açısından gerçekten kapsayıcı bir iş yeri yaratmak ister misiniz? Cevabınız evet ise işe alım süreçlerinizi yeniden düşünmenin zamanı geldi. Teknolojiye erişim sorunlarından önyargılara (yapay zeka araçlarında gizlenmiş önyargılar da dahil!) kadar eski sistemler, nörofarklı adayları istemeden devre dışı bırakabilir. Katı şirket yapıları ve esnek olmayan çalışma ortamları da bu bireyler için engel teşkil eder.

Hepsi bu kadar da değil. İş arayan nörofarklı bireyler, onları olumsuz yönde etiketleyen, bilinçsiz önyargılarla karşı karşıya kalmakta, bu da başarı şanslarını sınırlandırmakta ve şirketler için de eşsiz becerilerin kaybedilmesine sebep olmaktadır. İyi niyetli geleneksel işe alma yöntemleri bile bu yetenek havuzunu gözden kaçırabilir.

İş gücü açısından nöroçeşitlilik ve faydaları

Nörofarklı bireyler iş yerinde benzersiz zorluklarla karşılaşabilirken, nöroçeşitliliğikucaklayan bir iş yeri oluşturmanın faydalarını göz ardı etmek imkansızdır. Günümüzün geleceğe odaklı şirketleri, nöroçeşitliliği de içeren kapsayıcılığı inovasyon ve problem çözmenin anahtarı olarak görüyor.

Peki kapsayıcılık nedir? İş hayatında farklı bakış açıları çok değerlidir ve başarılı şirketler nöroçeşitli yetenekleri de kapsamalıdır. Farklı deneyimlere, geçmiş ve düşünme biçimlerine sahip bireyleri bir araya getiren ekipler, sorunları yaratıcı bir şekilde ele alma ve yenilikçi çözümler geliştirme konusunda daha donanımlıdır. Ekip üyeleri zorluklara farklı açılardan yaklaştıklarında daha fikir yelpazesi genişler. Ekip, potansiyel sorunları öngörebilir ve aksi halde gözden kaçabilecek fırsatları yakalayabilir. Böylesi özgün düşünme biçimleri genellikle ürünlerde, hizmetlerde ve müşteri deneyiminde iyileşmeyi beraberinde getirir. 

Ayrıca çeşitlilik ve kapsayıcılığı samimi olarak benimseyen şirketlerin çalışanları daha mutludur ve şirketlerini çok daha fazla benimser. Değer gördüklerini ve desteklendiklerini hisseden çalışanların, motivasyonu, üretkenliği ve şirkete sadakati artar.

Çeşitlilik ve kapsayıcılık örnekleri: Nöroçeşitlilik iş başında

Nörofarklı yeteneklerin gerçek bir fark yarattığı iki şirkete göz atalım:

Dell: Teknoloji devi keşfedilmemiş potansiyelin peşinde

Sıkı teknoloji piyasasında sürekli yenilik yapma ihtiyacıyla karşı karşıya kalan Dell, 2018 yılında çığır açan bir program başlatarak nöroçeşitli yetenekleri çekmeye ve işe almaya başladı. Şirket, işe alma sürecini yenileyerek kapsayıcı ve destekleyici bir ortam yaratmak için yeni başlayan çalışanlara profesyonel koçluk hizmeti sunmaya ve yöneticilere eğitim vermeye başladı. Program aracılığıyla işe alınan çalışanlarda personel devir oranları sektör ortalamasından daha düşük. Dell'in başarısı, VMware gibi diğer şirketlere de benzer süreçleri uygulama konusunda ilham vermeye devam ediyor.

Aviva: Kapsayıcılık ile gelen kazanımlar

Büyük bir sigorta şirketi olan Aviva’nın iki hedefi vardı: nöroçeşitliliğe sahip mevcut çalışanları daha fazla desteklemek ve bu eşsiz yetenek havuzundan yararlanmak. 2019 yılında nöroçeşitlilik farkındalığını artırmak ve şirketi daha kapsayıcı hale getirmek için nöroçeşitlilik konusunda uzman Exceptional Individuals (Olağanüstü Bireyler) ile birlikte çalışmaya başladılar.

Belirlenen çözümler şunları içeriyordu:

• Aviva'ya nasıl başvuru yapılacağına ilişkin ipuçları, açıklayıcı videolar ve başvuru sahiplerine başvuru süreci boyunca ekstra destek sağlayan bağlantılar içeren, süreci adım adım gösteren bir kılavuz da dahil olmak üzere nöroçeşitlilik dostu bir işe alım süreci
• 200'den fazla Aviva personeline nöroçeşitlilik eğitimi
• Konuyu daha derinlemesine anlamak için atölye çalışmaları ve web seminerleri
• Çalışanlara birebir destek

Aviva ayrıca nörofarklı yetenekleri veri bilimi ekibine kazandırmak için Kuantum Staj Programını yarattı. 

İş yerinde nöroçeşitlilik nasıl yaratılır?

Nörofarklı çalışanların başarılı bir şekilde işe alınması ve desteklenmesi, genel olarak kapsayıcı uygulamalara bağlılık gerektirir. Herkesin tam potansiyeliyle katkıda bulunabileceği, nöroçeşitliliğe sahip bir iş yerini teşvik etmek için atılması gereken adımları burada derledik:

Kapsayıcı İşe Alım: İş Görüşmesinin Ötesinde

Standart iş görüşmeleri nörofarklı adaylara her zaman potansiyellerini ortaya koyma şansı vermez. Bu bireylerin başarılı oldukları farklı noktalara odaklanan bir yaklaşım:

• Örnek görevler: Becerilerini iş başındayken gözlemleyin. Adaylara başvurdukları iş kapsamında yapacaklarına benzer bir görev verin; kodlama, yazma, veri analizi vb. gibi.
• Sorun çözme görevleri: Pozisyonla ilgili gerçek örneklerden yola çıkan bir senaryo sunarak onların güçlü yönlerini deneyin. Bu onların nasıl düşündüklerini, ne derece yenilikçi çözümler ürettiklerini ve sorunlarla nasıl başa çıktıklarını gösterecektir. 
• Deneme süresi: Adayın göreve ve çalışma ortamına uygunluğunu değerlendirmek için kısa bir süre boyunca iş başında değerlendirme yapılmasına olanak sağlayın. Bu uygulamalı yaklaşım, çalışma tarzları, becerileri ve uyum sağlama yetenekleri hakkında bilgi sağlayacaktır.

Nörofarklı çalışanların gelişmesini destekleyin

Her çalışan benzersizdir ve nörofarklı bireylerin, başarılı oldukları çalışma koşulları konusunda özel ihtiyaçları veya tercihleri olabilir. Bu bağlamda aşağıdaki faktörleri göz önünde bulundurun:

• Çalışma tarzı ve iş ortamlarında esneklik: Gürültü önleyici kulaklık gibi araçları sağlayamıyorsanız en azından çalışanların kendi kulaklıklarını getirmesine izin verecek esneklik gösterin. İş arkadaşınız ofiste kulaklık (veya benzeri aksesuarları) takmayı tercih ediyorsa bunu antisosyal olmak için değil, dikkat dağıtıcı unsurları en aza indirmek ve daha iyi odaklanmak için yaptığını unutmayın. İster nörotipik ister nöroçeşitli olsun tüm çalışanların kendine has başa çıkma mekanizmalarına yönelik anlayışlı ve destekleyici çalışma kültürünü teşvik edin. Ayrıca konsantre çalışma veya dinlenme için özel sessiz alanlar sunabilir ve çalışanların yoga topu, ayakta çalışma masası veya rahat sandalye gibi çeşitli oturma seçenekleri arasından seçim yapmasına olanak tanıyabilirsiniz. Herkesi konfor ve üretkenliklerini optimize eden kişiselleştirilmiş çalışma alanları yaratmaya teşvik edin.
• Açık iletişim ve düzenli takip: Her çalışanın bireysel ihtiyaçlarını, güçlü yönlerini ve zorlandığı alanları anlamak için açık diyaloğu teşvik edin. Düzenli takip görüşmeleri yapılması, çalışana destek sunmak, kat edilen ilerlemeyi tartışmak ve başarılı olmasına yardımcı olacak gerekli değişiklikleri yapmak için fırsat sunar.
• Kaynak ve desteğe erişim: Tüm çalışanların işlerini en iyi şekilde yapmak için ihtiyaç duydukları kaynaklara erişebildiğinden emin olun. Buna yardımcı teknolojiler, mesleki gelişim fırsatları veya ek destek ve rehberlik için mentorlarla veya çalışan destek gruplarıyla bağlantı kurmak dahil olabilir.
• Mentorlar veya iş yeri koçları: Nörofarklı çalışanlara özel bir mentor veya iş yeri koçu sağlamak büyük bir dönüşümü beraberinde getirebilir. Bu destekleyici kişiler, açıkça konuşulmayan sosyal kuralların anlaşılmasından, zaman yönetimi veya duyusal aşırı yüklemeye yönelik stratejiler geliştirmeye kadar her konuda yardımcı olabilir.

Eğitim, iletişim, kutlama

Nöroçeşitlilik farkındalığını anlamak ve buna değer vermek, gerçekten kapsayıcı bir iş yeri yaratmak için çok önemlidir. Aşağıdaki adımları takip ederek bu hedefe doğru ilerleyin:

• Şirket çapında eğitim: Herkesin iş yerinde nöroçeşitliliği benimsemesine yardımcı olur. İnsanlar arasındaki öğrenme farklılıklarına uygun olarak farklı formatlarda (atölye çalışmaları, web seminerleri vb.) eğitim sunabilirsiniz.
• Açık diyalog: Nöroçeşitlilik hakkında dürüstçe konuşulabilecek güvenli ortamlar oluşturun. Takip görüşmeleri, anketler ve açık forumlar çalışanlara söz hakkı verir. Böylelikle neye ihtiyaç duyduğunuza ve elde edilen kazanımları ne zaman kutlayacağınıza karar verebilirsiniz.
• Nöroçeşitlilik odaklı ÇDG’ler: Nöroçeşitliliğe odaklanan destek grupları (ÇDG; employee resource groups) destek, öğrenme ve olumlu değişim için güvenli alanlar yaratır. Bu gruplar, nörofarklı çalışanlara doğrudan fayda sağlayan politika ve girişimlerdeki iyileştirmeleri desteklemek için güçlü bir kaynak olabilir.

Esneklik ve güven

Esnek çalışma düzenlemeleri, nörofarklı çalışanlar için büyük bir fark yaratabilir. Farklı çalışma modellerini göz önünde bulundurun:

• Uzaktan çalışma seçenekleri: Çalışanların kontrol edebilecekleri ortamlarda çalışmasına izin vermek, potansiyel stres faktörlerini azaltır. Bu, geleneksel ofisleri bunaltıcı veya dikkat dağıtıcı bulanlar için özellikle yararlı olabilir.
• Uyarlanabilir çalışma saatleri: Enerjinin en yoğun olduğu zamanlarda çalışmaya izin vererek üretkenliği ve zindeliği en üst düzeye çıkarır. Bazıları için bu, daha erken veya daha geç saatler veya gün içinde daha sık molalar anlamına gelebilir.
• Görev yönetiminde özerklik: Çalışanların kendi görevlerini yönetmelerine izin vermek güven oluşturur ve üretkenliği artırır. Herkesin işleri halletme konusunda kendine özgü bir yolu vardır; buna saygı duymak daha iyi sonuçları beraberinde getirir.

Kapsayıcılık için liderlerin desteklenmesi

Yöneticiler, herkesin desteklendiğini hissedebilmesinde kritik rol oynar. Yöneticilerinize şu bakış açısını kazandırın:

• Nörofarklı ihtiyaçların anlaşılması: Otizm, DEHB vb. konularda eğitimler sunun. Bu farklı durumların bir çalışanın iş deneyimini nasıl etkileyebileceğine ilişkin bilgiler verin.
• Nöroçeşitli çalışanların yönetimine ilişkin eğitimler: Yöneticilere açık iletişim, yapıcı geri bildirim ve çalışanlara ihtiyaç duyabilecekleri alternatif çalışma düzenlemeleri sağlama becerisi gibi belirli yetkinlikler kazandırılmasını sağlar.
• Değişimi savunabilmeleri için destek: Yöneticileri, iş yeri genelinde kapsayıcılığın önündeki potansiyel engelleri tespit etmeleri için eğitin. Liderleri, tüm çalışanların yararına olacak ve iş yerini daha kapsayıcı hale getirecek değişiklikleri savunmak için kendi seslerini kullanmaya teşvik edin.

İş yerinde nöroçeşitliliğin benimsenmesi sadece doğru değil, aynı zamanda akıllıca bir adım. Nörofarklı bireylerin benzersiz güçlerini kabul eden şirketler daha yenilikçi hale geliyor, sorunları daha iyi çözüyor ve herkesin değerli hissettiği bir iş yeri yaratıyor. 

Nöroçeşitlilik beraberinde cazip rekabet avantajları ile gelse de her kuruluş bunu gerçeğe dönüştürecek araçlara sahip olmayabilir. Gerçekten kapsayıcı bir işe alım süreci yaratabilmeniz için size yardımcı olacak uzman ve kaynaklarımızla Michael Page her daim yanınızda.